Zoetermeer

Marktwerking wordt vaak gezien als veel efficienter en effectiever dan overheidsbeleid. Want meer concurrentie leidt tot lagere prijzen, meer kwaliteit, meer service en dus een prettiger product. Op een aantal gebieden is daar weinig speld tussen te krijgen. Bijvoorbeeld op een markt waar er veel aanbieders zijn, veel consumenten en veel verkooppunten. Denk bv aan supermarkten, digitaal spul en meer. Een andere belangrijke voorwaarde wordt nog wel eens vergeten en dat is dat indien een aanbieder het niet red en failliet gaat de consument daar an sich weinig nadelen van mag ondervinden. Daarom faalt de marktwerking bij de semi-overheid of wat vroeger de overheid was.

Wie wint op de markt? Meestal de ondernemers, maar steeds vaker de topmensen die zonder gerichte prestatie behoorlijk aardige salarissen ontvangen en een oprotpremie als het slecht gaat. 'Dat is ook de markt' , wordt dan gezegd. Maar als het met belangrijke bedrijven slecht gaat gebeurt er iets heel merkwaardigs.

Bijvoorbeeld met oudstaatsbedrijf KPN in 2000 die op de rand van omvallen stond door onverstandige investeringen ( KPN-Quest ) in het internetwezen. De overheid heeft destijds een noodplan ontworpen om KPN ( inclusief schuld van 23 miljard euro ) over te nemen om het telefoonnetwerk overeind te houden (kritisch belang van de samenleving).

Met de huidige crisis is het niet anders. De grote beleggers en banken hebben samen het systeem van lenen en doorlenen opgevoerd dat op een gegeven moment het wel fout moest gaan. Wederom moeten overheden (centrale banken) inspringen om verliezen te dekken en voorkomen dat het hele systeem instort. Goed om te weten is dat banken dit ook weten. De VS, maar ook Europa en Nederland hebben een lijst met banken, bedrijven etc die te belangrijk zijn om failliet te kunnen. Het was dan ook een 'one-way-bet' op de derivatenmarkt. Zolang het goed gaat de miljarden voor de aandeelhouders en de top, na hen de zondvloed.

Enfin, Zoetermeer heeft nou op geheel eigen wijze kennis gemaakt met dit mechanisme:

Het faillissement van aannemingsbedrijf Boers kost de gemeente Zoetermeer meer dan vijf miljoen euro.

Dat bericht het AD vandaag. Het was voor een belangrijk deel trouwens al bekend.

Kortom lezende bezoeker, wat leren we met het bestuderen van 3 praktijkgevallen marktwerking? Voornamelijk dat het reflex markt is goed er nou maar eens uit moet. De markt kost de overheid miljarden euros verspilde belastingcenten, mocht u daar op een verjaardag binnenkort nog eens over willen fulmineren.

In het laatste geval is het risico aanvaardbaar, Boers was een gerenormeerde, bekende en grote aannemer. De andere twee voorbeelden zijn wat mij betreft een goed voorbeeld van onverantwoord besturen en oplichterij. Voer voor een parlementaire enquete in de toekomst wellicht.

Tot slot misschien een verklaring waar het verschil tussen markt en overheid qua vertrouwen vandaan komt. Overheid is een open bestuursorganisatie ( of althans moet zijn ) en alle misstanden worden door volksvertegenwoordigers besproken. Bedrijven zijn gesloten culturen waar misstanden juist zo goed mogelijk verstopt worden om investeerders niet af te schrikken. Ze zijn waarschijnlijk even efficient of effectief (kunt u de serie The Office?) maar hebben een andere rol in de samenleving. Ook om die reden zou een democratiseren van de economie een goed idee zijn. Meer transparantie en een orgaan dat op tijd een organisatie kan terugfluiten. Immers moet de markt er zijn voor de mensen, de mensen niet voor de markt maar dat is ver te zoeken momenteel.